Ofiary KL Plaszow

Pomnik ofiar faszyzmu z 1964 r.

Przez cały okres funkcjonowania obozu KL Plaszow na terenie Krakowa przetrzymywano w nim ponad 35 tys. osób, a liczba jego ofiar oceniana jest na ok. 6 tys. Wśród nich największą grupę stanowili Żydzi. Na terenie KL Plaszow rozstrzeliwano również osadzonych w krakowskim więzieniu przy ulicy Montelupich Polaków i osoby innej narodowości. Egzekucje i pochówki odbywały się w trzech miejscach straceń: obok starego cmentarza oraz na terenie dwóch dawnych szańców artyleryjskich, zwanych H-górką i C-dołkiem.

Pomnik według projektu Witolda Cęckiewicza

Throughout the entire period of operation of the KL Plaszow concentration camp in Krakow, over 35,000 people were held there. people, and the number of its victims is estimated at approximately 6,000. Among them, the largest group were Jews. In KL Plaszow, inmates of the Kraków prison on Montelupich Street, Poles and people of other nationalities were also shot. Executions and burials took place in three execution sites: next to the old cemetery and in the area of two former artillery fortifications, called H-górka and C-dołek.

Während der gesamten Betriebszeit des Konzentrationslagers KL Plaszow in Krakau wurden dort über 35.000 Menschen festgehalten. Menschen, und die Zahl seiner Opfer wird auf etwa 6.000 geschätzt. Unter ihnen waren Juden die größte Gruppe. Im KL Plaszow wurden auch Insassen des Krakauer Gefängnisses in der Montelupich-Straße, Polen und Menschen anderer Nationalitäten erschossen. Hinrichtungen und Bestattungen fanden an drei Hinrichtungsstätten statt: neben dem alten Friedhof und im Bereich zweier ehemaliger Artilleriebefestigungen, H-górka und C-dołek genannt.

W hołdzie męczennikom pomordowanym przez hitlerowskich ludobójców w latach 1943–1945.

Dom ariański w Pińczowie

Renesansowy dom na Mirowie w Pińczowie z przełomu XVI i XVII wieku został zbudowany przez kamieniarzy włoskich, ścianą frontową przypomina florencki pałac  Strozzich. 

Według tradycji w budynku tym miała się mieścić ariańska drukarnia, czego jednak nie potwierdzają przeprowadzone badania (stąd nazwa dom ariański). Prawdopodobnie kamienica była domem wójta mirowskiego. Istnieje też przypuszczenie jakoby znajdowała się tu łaźnia. 

Das Renaissancehaus in Mirów in Pińczów aus der Wende vom 16. zum 17. Jahrhundert wurde von italienischen Steinmetzen erbaut, die Vorderwand ähnelt dem Florentiner Strozzi-Palast. Der Überlieferung nach sollte in diesem Gebäude eine arianische Druckerei untergebracht sein, was jedoch durch die durchgeführten Untersuchungen nicht bestätigt wird (Arianisches Haus). Das Mietshaus war wahrscheinlich das Haus des Bürgermeisters von Mirów. Es besteht auch die Vermutung, dass sich hier ein Badehaus befand.

The Renaissance house in Mirów in Pińczów from the turn of the 16th and 17th centuries was built by Italian stonemasons, the front wall resembles the Florentine Strozzi palace. According to tradition, this building was supposed to house an Arian printing house, but this is not confirmed by the research carried out (Arian house). The tenement house was probably the house of the mayor of Mirów. There is also an assumption that there was a bathhouse here. 

Rozstrzelani policjanci w KL Płaszów

 12 listopada 1943 roku wyrokiem niemieckiego sądu doraźnego SS i Policji w Krakowie, na terenie obozu koncentracyjnego KL Plaszow, wykonano karę śmierci przez rozstrzelanie na sześciu funkcjonariuszach Policji Polskiej Generalnego Gubernatorstwa dystryktu Krakau, oskarżonych o przynależność do zbrojnego polskiego podziemia (członków Państwowego Korpusu Bezpieczeństwa, ZWZ/AK) i działalność konspiracyjną. To nie była jedyna egzekucja dokonana na „granatowych policjantach”. W okresie od lutego 1943 roku do sierpnia 1944 roku, na obszarze tego dystryktu aresztowano kilkudziesięciu „policjantów granatowych”. Więźniów kierowano na śledztwo do siedziby gestapo w Domu Śląskim przy ulicy Pomorskiej 2. Następnie wywożono ich do obozu koncentracyjnego w Płaszowie, gdzie jako skazanych w parodii procesu przez policyjny sąd doraźny na egzekucję, rozstrzeliwano przed niemieckim plutonem egzekucyjnym. Na terenie KL Plaszow rozstrzelano ich około 40 w kilku zbiorowych i w kilkunastu pojedynczych egzekucjach. Nie było to jedyne miejsce egzekucji na terenie Krakowa czy Małopolski, gdzie wykonywano wyroki śmierci na funkcjonariuszach Policji Polskiej Generalnego Gubernatorstwa oskarżonych o działalność konspiracyjną. Do takich miejsc zaliczał się Fort Krzesławice oraz obszar Puszczy Niepołomickiej.

On November 12, 1943, by the judgment of the German summary court of the SS and Police in Kraków, on the premises of the KL Plaszow concentration camp, six officers of the Polish Police of the General Government of the Krakau District, accused of belonging to the armed Polish underground (members of the State Security Corps, ZWZ), were executed by shooting. /AK) and conspiratorial activities. This was not the only execution of the "blue policemen". In the period from February 1943 to August 1944, several dozen "blue policemen" were arrested in this district. The prisoners were sent for investigation to the Gestapo headquarters in the Silesian House at 2 Pomorska Street. Then they were taken to the concentration camp in Płaszów, where, as those sentenced to execution in a parody of a trial by a police summary court, they were shot in front of a German firing squad. In KL Plaszów, about 40 of them were shot in several collective and a dozen or so individual executions. It was not the only place of execution in Krakow or Lesser Poland, where death sentences were carried out on officers of the Polish Police of the General Government accused of conspiratorial activities. Such places included Fort Krzesławice and the Niepołomicka Forest area.

Am 12. November 1943 wurden durch das Urteil des Deutschen SS- und Polizeigerichts in Krakau auf dem Gelände des Konzentrationslagers KL Plaszow sechs Beamte der polnischen Polizei des Generalgouvernements des Bezirks Krakau wegen Zugehörigkeit angeklagt an den bewaffneten polnischen Untergrund (Angehörige des Staatssicherheitskorps, ZWZ), wurden durch Erschießen hingerichtet. /AK) und konspirative Aktivitäten. Dies war nicht die einzige Hinrichtung der „blauen Polizisten“. In der Zeit von Februar 1943 bis August 1944 wurden in diesem Bezirk mehrere Dutzend „blaue Polizisten“ verhaftet. Die Gefangenen wurden zur Untersuchung in das Gestapo-Hauptquartier im Schlesischen Haus in der Pomorska-Straße 2 geschickt. Anschließend wurden sie in das Konzentrationslager in Płaszów gebracht, wo sie, wie diejenigen, die in einer Parodie auf einen Prozess durch ein Polizei-Schnellgericht zur Hinrichtung verurteilt wurden, dort untergebracht wurden wurden vor den Augen eines deutschen Erschießungskommandos erschossen. Im KL Plaszów wurden etwa 40 von ihnen in mehreren Kollektiv- und etwa einem Dutzend Einzelhinrichtungen erschossen. Es war nicht der einzige Hinrichtungsort in Krakau oder Kleinpolen, an dem Todesurteile gegen Beamte der polnischen Polizei des Generalgouvernements vollstreckt wurden, denen konspirative Aktivitäten vorgeworfen wurden. Zu diesen Orten gehörten die Festung Krzesławice und das Gebiet des Niepołomicka-Waldes.

Płyta orantów w Wiślicy

Najważniejszy zabytek Wiślicy i jednocześnie jeden z najcenniejszych na świecie przykładów sztuki romańskiej to płyta orantów, znajdująca się w podziemiach bazyliki mniejszej, gdzie zachowały się relikty dwóch świątyń romańskich (obecnie Muzeum Archeologiczne). Pierwsza, starsza świątynia romańska z kryptą ufundowana została przez księcia Henryka Sandomierskiego w połowie XII wieku. Świątynia została rozebrana w pierwszej połowie XIII wieku. Najbardziej prawdopodobną przyczyną było powolne osiadanie w grząskim terenie. 

Powierzchnię środkowej nawy krypty zajmowała rytowana jastrychowa posadzka z przedstawieniami figuralnymi, tzw. płyta orantów (1175–1177). Przedstawione na niej modlące się postaci to najpewniej fundatorzy ze swoimi rodzinami: Kazimierz Sprawiedliwy wraz z żoną Heleną Znojemską oraz synami – Bolesławem i Kazimierzem, Henryk Sandomierski oraz niezidentyfikowana osoba duchowna (być może pierwszy prepozyt kościoła, biskup krakowski Gedko albo nawet Wincenty Kadłubek). 

Przez całą długość krawędzi wschodniej pola wschodniego biegnie inskrypcja w gipsie: HI CONCULCARI QUERUNT UT IN ASTRA LEVARI: POSSINT ET PARITER VE […] (Ci pragną być podeptani, aby mogli być wzniesieni do gwiazd i zarówno […]).

Plate of orants

The most important monument in Wiślica and at the same time one of the most valuable examples of Romanesque art in the world is the orant slab, located in the basement of the minor basilica, where the relics of two Romanesque temples have been preserved (currently the Archaeological Museum). The first, older Romanesque temple with a crypt was founded by Prince Henryk Sandomierski in the mid-12th century. The temple was demolished in the first half of the 13th century. The most likely cause was slow subsidence in the muddy terrain. 

The area of the central nave of the crypt was occupied by an engraved screed floor with figural representations, the so-called orant plate (1175–1177). The praying figures depicted on it are most likely the founders and their families: Casimir the Just with his wife Helena Znojemska and sons - Bolesław and Kazimierz, Henryk Sandomierski and an unidentified clergyman (perhaps the first provost of the church, Bishop Gedko of Krakow or even Wincenty Kadłubek). An inscription in plaster runs along the entire length of the eastern edge of the eastern field: HI CONCULCARI QUERUNT UT IN ASTRA LEVARI: POSSINT ET PARITER VE [...] (Those desire to be trampled on so that they may be raised to the stars and both [...]).

Platte mit Oranten

Das bedeutendste Denkmal in Wiślica und gleichzeitig eines der wertvollsten Beispiele romanischer Kunst weltweit ist die Orant-Platte im Untergeschoss der Basilika Minor, in der die Reliquien zweier romanischer Tempel (derzeit der Archäologisches Museum). Der erste, ältere romanische Tempel mit Krypta wurde Mitte des 12. Jahrhunderts von Fürst Henryk Sandomierski gegründet. Der Tempel wurde in der ersten Hälfte des 13. Jahrhunderts abgerissen. Die wahrscheinlichste Ursache war ein langsames Absinken des schlammigen Geländes. 

Den Bereich des Mittelschiffs der Krypta nahm ein gravierter Estrichboden mit figürlichen Darstellungen ein, die sogenannten Orant-Teller (1175–1177). Bei den darauf abgebildeten betenden Figuren handelt es sich höchstwahrscheinlich um die Gründer und ihre Familien: Kasimir der Gerechte mit seiner Frau Helena Znojemska und seinen Söhnen – Bolesław und Kazimierz, Henryk Sandomierski und einem unbekannten Geistlichen (vielleicht der erste Propst der Kirche, Bischof Gedko von Krakau oder … sogar Wincenty Kadłubek). Über die gesamte Länge des östlichen Randes des östlichen Feldes verläuft eine Gipsinschrift: HI CONCULCARI QUERUNT UT IN ASTRA LEVARI: POSSINT ET PARITER VE [...] (Diejenigen wollen mit Füßen getreten werden, damit sie zum Himmel erhoben werden.) Sterne und beides [...]).

Kolegiata w Wiślicy

Bazylika kolegiacka Narodzenia Najświętszej Marii Panny w Wiślicy z 1350, została ufundowana przez króla Kazimierza Wielkiego, prawdopodobnie jako pokuta za zabójstwo kanonika Marcina Baryczki (tzw. kościół ekspiacyjny). 

Wnętrze świątyni zdobią gotyckie sklepienia: krzyżowo-żebrowe i ostrołukowe, oparte na trzech filarach na środku bazyliki. Jest to najstarszy i największy kościół dwunawowy w Polsce. 

Kościół został częściowo zniszczony w czasie I wojny światowej przez Austriaków. Odbudowany został w latach 1919–1926 według projektu Adolfa Szyszko-Bohusza. 

W prezbiterium widoczne są fragmenty fresków rusko-bizantyjskich z lat 1397–1400 fundacji Władysława Jagiełły. 

W głównym ołtarzu umieszczono figurę Matki Boskiej (tzw. Madonna Łokietkowa) z około 1300.

Collegiate Church in Wiślica

The Collegiate Basilica of the Nativity of the Blessed Virgin Mary in Wiślica from 1350 was founded by King Casimir the Great, probably as penance for the murder of canon Marcin Baryczka (the so-called expiatory church). The interior of the temple is decorated with Gothic vaults: ribbed and pointed, based on three pillars in the center of the basilica. It is the oldest and largest two-nave church in Poland. The church was partially destroyed during World War I by the Austrians. It was rebuilt in the years 1919–1926 according to the design of Adolf Szyszko-Bohusz. Fragments of Ruthenian-Byzantine frescoes from 1397–1400 founded by Władysław Jagiełło are visible in the presbytery. In the main altar there is a statue of the Virgin Mary (the so-called Madonna of the Łokietek) from around 1300.

Stiftskirche in Wiślica

Die Stiftsbasilika Mariä Geburt in Wiślica aus dem Jahr 1350 wurde von König Kasimir dem Großen wahrscheinlich als Buße für die Ermordung des Domherrn Marcin Baryczka (die sogenannte Sühnekirche) gegründet. Das Innere des Tempels ist mit gotischen Gewölben geschmückt: gerippt und spitz, die auf drei Säulen in der Mitte der Basilika basieren. Es ist die älteste und größte zweischiffige Kirche in Polen. Die Kirche wurde im Ersten Weltkrieg von den Österreichern teilweise zerstört. Es wurde in den Jahren 1919–1926 nach dem Entwurf von Adolf Szyszko-Bohusz umgebaut. Im Presbyterium sind Fragmente ruthenisch-byzantinischer Fresken aus den Jahren 1397–1400 zu sehen, die von Władysław Jagiełło gegründet wurden. Im Hauptaltar befindet sich eine Marienstatue (die sogenannte Ellenbogenmadonna) aus der Zeit um 1300.

zdjęcia: Dariusz Zielonka