Obrócony pałac Lubomirskich w Warszawie

 

Pierwotnie pałac Radziwiłłów powstały przed 1712 r. był barokową siedmioosiową budowlą z fasadą od strony ulicy Ptasiej. Od około 1750 roku jego właścicielami pałacu stali się Lubomirscy. W 1760 r. od strony zachodniej dobudowano siedmioosiowy rokokowy człon. Autorem projektu rozbudowy był Jakub Fontana. W latach 1790-93 pałac uzyskał klasycystyczną formę fasady z imponującą kolumnadą według projektu Jakuba Hempla. W latach 90. XVIII wieku w pałacu mieszkała m.in. Rozalia Lubomirska, żona Aleksandra Lubomirskiego, jedyna Polka ścięta na gilotynie w czasie Wielkiej Rewolucji Francuskiej. Po 1804 r. pałac często zmieniał właścicieli stając się ostatecznie kamienicą czynszową. Podczas obrony Warszawy we wrześniu 1939 roku pałac został uszkodzony.

W związku z budową osiedla mieszkaniowego w okolicy placu Żelaznej Bramy w Warszawie przesunięto w 1970 r. zabytkowy pałac Lubomirskich, położony przy tym placu, w celu architektonicznego zamknięcia tzw. Osi Saskiej - historycznej osi urbanistycznej  przebiegającej przez Ogród Saski. Budynek przesunięto przez obrót o 78°  wokół osi. Budynek  przesuwano  bardzo powoli, w ciągu 49 dni, od 30 marca po 18 maja 1970 r. Przed pałacem zostały ustawione rzeźby lwów stojące przed wojną przed Ministerstwem Spraw Wojskowych przy ówczesnej 6-ego Sierpnia.

Originally the Radziwiłł palace, built before 1712, was a baroque seven-axis building with a façade facing Ptasia Street. From around 1750 the Lubomirski family became the owners of the palace. In 1760, a seven-axis rococo section was added on the west side. The author of the extension was Jakub Fontana. In 1790-93 the palace gained a classicist form of the façade with an impressive colonnade designed by Jakub Hempel. In the 1790s, the palace was home to, among others, Rozalia Lubomirska, wife of Aleksander Lubomirski, the only Polish woman to be guillotined during the Great French Revolution. After 1804, the palace frequently changed owners, eventually becoming a tenement house. During the defence of Warsaw in September 1939, the palace was damaged.

In connection with the construction of a housing estate in the vicinity of Żelazna Brama Square in Warsaw, the historic Lubomirski Palace, located on this square, was moved in 1970 in order to architecturally close the so-called Saxon Axis - the historical urban axis running through the Saski Garden. The building was moved by rotating 78° around the axis. The building was moved very slowly, over a period of 49 days, from 30 March to 18 May 1970. In front of the palace, the sculptures of lions that had stood before the war in front of the Ministry of Military Affairs at what was then 6 Sierpnia Street were placed.

Ursprünglich war der Radziwiłł-Palast, der vor 1712 erbaut wurde, ein siebenachsiges Barockgebäude mit einer Fassade zur Ptasia-Straße. Ab etwa 1750 wurde die Familie Lubomirski Eigentümer des Palastes. Im Jahr 1760 wurde an der Westseite ein siebenachsiger Rokokobau angebaut. Der Autor der Erweiterung war Jakub Fontana. In den Jahren 1790-93 erhielt der Palast eine klassizistische Form der Fassade mit einer beeindruckenden Kolonnade, die von Jakub Hempel entworfen wurde. In den 1790er Jahren wohnte im Palast Rozalia Lubomirska, die Ehefrau von Aleksander Lubomirski, der als einzige Polin während der Großen Französischen Revolution guillotiniert wurde. Nach 1804 wechselte der Palast häufig den Besitzer und wurde schließlich zu einem Mietshaus. Während der Verteidigung Warschaus im September 1939 wurde der Palast beschädigt.

Im Zusammenhang mit dem Bau einer Wohnsiedlung in der Nähe des Żelazna-Brama-Platzes in Warschau wurde der historische Lubomirski-Palast 1970 an diesen Platz versetzt, um die so genannte Sächsische Achse - die historische Stadtachse, die durch den Saski-Garten verläuft - architektonisch zu schließen. Das Gebäude wurde um 78° um die Achse gedreht. Vom 30. März bis zum 18. Mai 1970 wurde das Gebäude in 49 Tagen sehr langsam verschoben, und vor dem Palast wurden die Löwenskulpturen aufgestellt, die vor dem Krieg vor dem Ministerium für militärische Angelegenheiten in der damaligen Sierpnia-Straße 6 gestanden hatten.

Śląski Wersal. Rzeźby E. Fremieta

 

W parku pałacowym, tzw. Śląskiego Wersalu, własności Guido Henckla von Donnersmarcka w Świerklańcu znajdują się żeliwne rzeźby i fontanna autorstwa cenionego XIX-wiecznego francuskiego rzeźbiarza Emmanuela Fremieta (autora m.in. paryskiego pomnika Joanny D’Arc czy rzeźb w Ogrodzie Luksemburskim) z około 1870 roku. 

Są to walczące ze sobą zwierzęta: jeleń i niedźwiedź, pelikan i ryba, koń i lwica, struś i wąż. Dziełem tego artysty jest też centralnie położona fontanna z rzeźbą przedstawiającą trzy gracje trzymające kulę ziemską.

Im Schlosspark, dem so genannten schlesischen Versailles, das Guido Henckel von Donnersmarck in Świerklaniec gehörte, befinden sich gusseiserne Skulpturen und ein Brunnen des geschätzten französischen Bildhauers Emmanuel Fremiet aus dem 19. Jahrhundert (u. a. Autor der Pariser Statue der Jeanne d'Arc oder der Skulpturen im Luxemburger Garten) aus der Zeit um 1870. 

Dazu gehören kämpfende Tiere: ein Hirsch und ein Bär, ein Pelikan und ein Fisch, ein Pferd und eine Löwin, ein Strauß und eine Schlange. Ein zentraler Brunnen mit einer Skulptur, die drei Grazien darstellt, die eine Weltkugel halten, ist ebenfalls ein Werk dieses Künstlers.

In the palace park, the so-called Silesian Versailles, owned by Guido Henckel von Donnersmarck in Świerklaniec, there are cast-iron sculptures and a fountain by the esteemed 19th-century French sculptor Emmanuel Fremiet (author, among other things, of the Parisian statue of Joan of Arc or the sculptures in the Luxembourg Garden) from around 1870. 

These include fighting animals: a deer and a bear, a pelican and a fish, a horse and a lioness, an ostrich and a snake. A central fountain with a sculpture depicting three graces holding a globe is also the work of this artist.

Sowieckie "wyzwolenie" Przyszowic 27 stycznia 1945 r.

27 stycznia 1945 r. Rosjanie wkroczyli do Przyszowic – niewielkiej śląskiej obok Gliwic. Przed wojną była to ostatnia polska wieś przed granicą z Niemcami. Tu mieszkało wielu powstańców śląskich i polskich działaczy narodowościowych. Czerwonoarmiści zamordowali co najmniej 60 osób, w tym kilku więźniów obozu w Oświęcimiu, którzy uciekli z marszu śmierci. Dopuścili się do gwałtów na mieszkankach miejscowości. Spłonęło prawie 70 domów i zabudowań gospodarczych.

27. Januar 1945. Die Russen drangen in Przyszowice ein, ein kleines schlesisches Dorf in der Nähe von Gliwice. Vor dem Krieg war es das letzte polnische Dorf vor der deutschen Grenze. Hier lebten viele schlesische Aufständische und polnische Nationalisten. Die Rote Armee ermordete mindestens 60 Menschen, darunter einige Häftlinge des Lagers Auschwitz, die dem Todesmarsch entkommen waren. Sie vergewaltigten die Bewohnerinnen des Dorfes. Fast 70 Häuser und landwirtschaftliche Gebäude wurden niedergebrannt.

27 January 1945. The Russians entered Przyszowice, a small Silesian village next to Gliwice. Before the war it was the last Polish village before the German border. Many Silesian insurgents and Polish nationalist activists lived here. The Red Army murdered at least 60 people, including several prisoners of the Auschwitz camp who had escaped from a death march. They committed the rape of female residents of the village. Almost 70 houses and farm buildings were burnt down.

Mikołów - Gronie. Zbrodnia z 17 września 1939 r.

 

Rankiem 3 września 1939 r. pierwsze oddziały niemieckie wkroczyły do Mikołowa, śląskiego miasta położonego na południe od Katowic. 

Już 11 września 1939 roku rozpoczęły się pierwsze aresztowania na podstawie sporządzonej listy, na której widniały nazwiska powstańców śląskich i działaczy społecznych na terenie polskiego Górnego Śląska. Listę nazwisk przygotowała w Opolu niemiecka policja kryminalna - Kripo, przy współpracy z zamieszkałymi w Polsce niemieckimi aktywistami prohitlerowskiego związku narodowościowego. Przekazali oni razem ponad 1500 nazwisk byłych powstańców śląskich, polskich działaczy społeczno-politycznych oraz przedstawicieli inteligencji z terenu wschodniej części Górnego Śląska. Jedenastu byłych powstańców śląskich i harcerza zamknięto w mikołowskim więzieniu. Byli to: Augustyn Frydecki, Jan Jarek, Wincenty Jędrysik, Stanisław Kopel, Józef Miedza, Andrzej Olszyczka, Bernard Wikarek i Franciszek Żurek. Trzy dni później zatrzymano harcerza, Antoniego Pękałę, który działał w kilku polskich organizacjach, między innymi w oddziałach Młodzieży Powstańczej. Razem z nim aresztowano trzech byłych powstańców z Wyr: Izydora Handla, Alojzego Sitkę oraz Alojzego Prasoła. Po sześciu dniach przesłuchań i tortur wywieziono 12 więźniów na teren nieczynnego już wyrobiska na Groniach, gdzie zostali rozstrzelani 17 września 1939 roku, tego dnia, kiedy na wschodnie tereny  II Rzeczpospolitej wkroczyły oddziały sowieckie.

Wieść o egzekucji rozeszła się po okolicy, która została nazwana mianem "głośnej" zbrodni, ale była też zaskoczeniem dla Ślązaków. 

W czasie okupacji, zwłaszcza we Wszystkich Świętych i w listopadzie 1939 r., na miejsce zbrodni na mikołowskich Groniach przybywali mieszkańcy Mikołowa, wśród nich rodziny, krewni i przyjaciele zamordowanych, składali w tym miejscu kwiaty, co nie podobało się miejscowym niemieckim nazistowcom. W 1940 r. zwłoki zabitych ekshumowano i wywieziono do oświęcimskich krematoriów.

Część ich pamięci.

Am Morgen des 3. September 1939 marschierten die ersten deutschen Truppen in Mikołów, einer schlesischen Stadt südlich von Kattowitz, ein. 

Bereits am 11. September 1939 begannen die ersten Verhaftungen auf der Grundlage einer Liste mit den Namen schlesischer Aufständischer und sozialer Aktivisten im polnischen Oberschlesien. Die Namensliste wurde in Oppeln von der deutschen Kriminalpolizei, der Kripo, in Zusammenarbeit mit Aktivisten der in Polen ansässigen Pro-Hitler-Nationalistenvereinigung erstellt. Gemeinsam übergaben sie mehr als 1.500 Namen ehemaliger schlesischer Aufständischer, polnischer gesellschaftspolitischer Aktivisten und Vertreter der Intelligenz aus dem östlichen Teil Oberschlesiens. Elf ehemalige schlesische Aufständische und ein Aufklärer waren im Gefängnis von Mikolov inhaftiert. Sie waren: Augustyn Frydecki, Jan Jarek, Wincenty Jędrysik, Stanisław Kopel, Józef Miedza, Andrzej Olszyczka, Bernard Wikarek und Franciszek Żurek. Drei Tage später wurde der Pfadfinder Antoni Pęka³a verhaftet, der in mehreren polnischen Organisationen, darunter auch in einer Abteilung der Aufständischen Jugend, aktiv gewesen war. Zusammen mit ihm wurden drei ehemalige Aufständische aus Wyre verhaftet: Izydor Handel, Alojzy Sitko und Alojzy Prasoła. Nach sechstägigen Verhören und Folterungen wurden die 12 Gefangenen in das Gebiet der heute stillgelegten Gronia-Mine gebracht, wo sie am 17. September 1939, dem Tag des Einmarsches der sowjetischen Truppen in das Ostgebiet der Zweiten Polnischen Republik, hingerichtet wurden. Die Nachricht von der Hinrichtung verbreitete sich in der ganzen Region und wurde als ein Verbrechen von großer Tragweite bezeichnet, kam aber auch für die Schlesier überraschend. 

Während der Okkupation, insbesondere an Allerheiligen und im November 1939, kamen die Einwohner von Mikołów, darunter Familien, Verwandte und Freunde der Ermordeten, zum Tatort auf der Mikołówskie Gronie und legten dort Blumen nieder, was den örtlichen deutschen Nazis nicht gefiel. Im Jahr 1940 wurden die Leichen der Ermordeten exhumiert und in die Krematorien von Auschwitz gebracht.

Ehre ihr Andenken.

On the morning of September 3, 1939, the first German troops entered Mikołów, a Silesian town located south of Katowice.

Already on September 11, 1939, the first arrests began on the basis of a list prepared, which included the names of Silesian insurgents and social activists in Polish Upper Silesia. The list of names was prepared in Opole by the German criminal police - Kripo, in cooperation with activists of the pro-Hitler national union living in Poland. Together, they provided over 1,500 names of former Silesian insurgents, Polish socio-political activists and representatives of the intelligentsia from the eastern part of Upper Silesia. Eleven former Silesian insurgents and a scout were locked up in the Mikołów prison. They were: Augustyn Frydecki, Jan Jarek, Wincenty Jędrysik, Stanisław Kopel, Józef Miedza, Andrzej Olszyczka, Bernard Wikarek and Franciszek Żurek. Three days later, a scout, Antoni Pękała, who was active in several Polish organizations, including the Insurgent Youth units, was detained. Together with him, three former insurgents from Wyry were arrested: Izydor Handel, Alojzy Sitko and Alojzy Prasoł. After six days of interrogation and torture, 12 prisoners were transported to the now closed mine workings in Gronie, where they were shot on September 17, 1939, the day when Soviet troops entered the eastern areas of the Second Polish Republic.

The news of the execution spread throughout the area, which was called a "noisy" crime, but it was also a surprise to the Silesians.

During the occupation, especially on All Saints' Day and in November 1939, the inhabitants of Mikołów, including families, relatives and friends of the murdered, came to the crime scene in Gronie, Mikołów, and laid flowers there, which did not please the local German Nazis. In 1940, the bodies of the dead were exhumed and taken to the Auschwitz crematoria.

Honor their memory.