Muzeum techniki w Chlewiskach

Dawna huta żelaza w Chlewiskach (II)

 

Zabytkowa huta żelaza w Chlewiskach - wnętrze

 

Katedra w Naumburgu z uśmiechniętą Polką

Katedra w Naumburgu (niem. Naumburger Dom, katedra świętych apostołów Piotra i Pawła w Naumburgu) to dawny kościół biskupa rzymskokatolickiego i siedziba istniejącego od 1029 roku biskupstwa. Po reformacji, kiedy to miasto przeszło na luteranizm, i po śmierci ostatniego biskupa Juliusa von Pfluga w 1564, katedra stała się własnością parafii ewangelickiej. Pierwszym ewangelickim biskupem został w 1542 roku Nikolaus von Amsdorf, który był pierwszym luterańskim hierarchą w historii Rzeszy.

Pierwsza, wczesnoromańska, świątynia poświęcona w 1042 roku istniała do XIII wieku, kiedy została zastąpiona późnoromańskim kościołem z 1210–1242, częściowo przebudowanym od ok. 1250–XIV w. w stylu wczesnogotyckim. W obecnym kształcie jest trójnawową bazyliką z transeptem i dwoma chórami od strony wschodniej (z kryptą) i zachodniej, które flankują pary wież. 

Katedra, której architektura łączy późny romanizm z wczesnym gotykiem, kryje wewnątrz cenny wystrój, m.in. dzieła rzeźby gotyckiej – przypisywany Mistrzowi Naumburskiemu zespół figur fundatorów najstarszej katedry (m.in. Ekkehard i Uta, Herman i Regelinda) oraz Grupa Ukrzyżowania i cykl pasyjny zdobiący przegrodę chórową oddzielającą chór zachodni od korpusu nawowego.

Postać Regelindy należy do najsłynniejszych poloników w sztuce europejskiej. Znana jako „śmiejąca się Polka”, Regelinda była drugą córką księcia i króla Bolesława Chrobrego, która wyszła za Hermana w 1002. Piastówna kieruje swój wzrok i uśmiech nie tylko ku małżonkowi i innym dobrodziejom (zwłaszcza Ekkehartowi i Ucie), lecz także ku wszystkim wiernym i obecnym w chórze.

Dawna huta żelaza w Chlewiskach

 

Zabytkowa huta żelaza w Chlewiskach

W skład Zabytkowej Huty Żelaza w Chlewiskach, obecnie oddziału Narodowego Muzeum Techniki, wchodzą zabytkowe budynki będące pozostałością po dawnej Hucie Żelaza, usytuowane na rozległych terenach zielonych. W architekturze budynków można odnaleźć elementy klasycystyczne, w których symetria i ład przestrzenny wzajemnie się przenikają. Osobliwością obiektu są XIX-wieczne 3 piece na węgiel drzewny, zwane „prażakami”. 

Budowę huty żelaza w Chlewiskach rozpoczęto wiosną 1894 r. przez Francuskie Towarzystwo Metalurgiczne. Prace budowlane ukończono w 1895 r. Z  przerwami, huta prężnie działała do 1940 roku. Po II wojnie światowej obiekt został przekazany pod opiekę Muzeum Techniki w Warszawie. Jest to unikatowy kompleks na skale światową, z niezmodernizowanym wielkim piecem przystosowanym do opalania węglem drzewnym. W latach 1895-1912 zespół należał do rodziny Platerów. Przed wybuchem II wojny światowej zakład wydzierżawiła „Huta Pokój”. Po wojnie mieściły się tu zakłady wytwarzające wyroby metalowe. Zachowany zakład hutniczy jest jedynym kompleksem wielkopiecowym tego typu na skalę krajową, a rozpatrując obiekt w kontekście stanu zachowania również europejską. 

Zabytkowa Huta Żelaza w Chlewiskach ma również ogromną wartość historyczną. Wpisuje się w historię hutnictwa Staropolskiego Zagłębia Przemysłowego. Warto w tym kontekście podkreślić rolę zakładu, jako jednego z pierwszych produkujących stal na potrzeby odrodzonego państwa polskiego po 1918 roku oraz jedynego działającego w okresie wojny polsko-bolszewickiej. 

Wielki piec w Chlewiskach

Najważniejszym elementem kompleksu dawnej huty w Chlewiskach jest budynek wielkiego pieca z zachowanym piecem hutniczym oraz zespołem dmuchaw, nagrzewnic i windą wodną, które pozostają w swoich pierwotnych lokalizacjach wraz z infrastrukturą pomocniczą. Od momentu powstania, mimo upływu czasu najważniejsze budynki kompleksu nie zostały przebudowane, co w znaczący sposób wpływa na ich ogromną wartość i unikatowość.