Zamek w Szydłowcu (II)

 

Zamek w Szydłowcu (I)

Już w XIII wieku istniał w Szydłowcu rycerski gród obronny, broniący przeprawy przez rozlewiska rzeki Korzeniówki. Zbudowano go na sztucznej wyspie, umocnionej drewniano-ziemnymi konstrukcjami. Drewniane ściany grodu zastąpiono prawdopodobnie jeszcze w XIII lub XIV w. murami z kamienia ułożonymi na pionowo wbitych palach. Fundatorem zbudowania niewielkiego murowanego dworu był najprawdopodobniej Jakub Szydłowiecki.

W latach 1470 – 1480 Stanisław Szydłowiecki, kasztelan radomski i żarnowski, wybudował murowany zamek złożony z dworu mieszkalnego, wieży bramnej i muru obronnego. Dojazd do zamku zapewniał most zwodzony. Czterokondygnacyjną część mieszkalną zbudowano z kamienia, na piętra i do wieży wiodły z dziedzińca zewnętrzne drewniane schody. Po jego śmierci, w latach 1514 – 1517, dalszą rozbudowę zamku przeprowadził jeden z jego synów, Mikołaj. Wybudował dwupiętrowe skrzydło wschodnie i dostosował do niego istniejący już budynek starego dworu. W reprezentacyjnej części wschodniego skrzydła urządzono loggię widokową. W ciągu około dziesięciu lat powstała wspaniała, renesansowa rezydencja magnacka. 

Dzisiejszą postać zamku zawdzięczamy Radziwiłłom, którzy zostali właścicielami Szydłowca w roku 1548. Radziwiłłowie bardzo dbali o swoje szydłowieckie dobra. Były one oczkiem w głowie Mikołaja Krzysztofa Radziwiłła „Sierotki“, który dokonał gruntownej modernizacji zamku. Prace kontynuował po jego śmierci syn, Albrycht Władysław, wymieniony w inskrypcji umieszczonej w pięknym portalu z radziwiłłowskimi herbami, umieszczonym w 1629 roku nad wewnętrznym, parterowym wejściem do wschodniego skrzydła.

Zamek upiększali także następni właściciele. Anna Sapieżyna, która w 1802 roku, po śmierci ostatniego spadkobiercy, Macieja Radziwiłła, kupiła zamek na licytacji od rządu austriackiego, urządzała pokoje zamkowe w modnym wówczas stylu empire. W 1802 roku Anna Sapieżyna, namawiana przez ministra skarbu księcia Druckiego-Lubeckiego, odsprzedała szydłowieckie dobra skarbowi Królestwa Polskiego.

Po powstaniu listopadowym po którym Królestwo Polskie nie tylko straciło własną autonomię, lecz formalnie przestało istnieć, jednak zamek nadal wchodził w skład dóbr rządowych. Tak zaczął sie jego powolny upadek. Począwszy od lat 30-tych XIX wieku zamek powoli niszczał. Był użytkowany jako siedziba dzierżawcy dóbr rządowych i skład zbożowy, po powstaniu styczniowym przeszedł pod zarząd Moryca Engemana, który urządził w nim skład piwa. 

Po odzyskaniu niepodległości w 1918 roku, szydłowiecki zamek został uznany za zabytek. Niszczejące pomieszczenia zaczęto częściowo remontować. W czasie II wojny zamek zamieszkiwali uchodźcy wysiedleni przez Niemców z terenów Polski zajętych przez III Rzeszę, a także Żydzi, gdyż Szydłowiec okupanci zamienili w otwarte getto.

Po wojnie przeprowadzono gruntowne prace remontowe całego obiektu, zakończone w 1963 roku. W 1975 roku otwarto unikalne w skali europejskiej Muzeum Ludowych Instrumentów Muzycznych.

Muzeum, a kiedyś zamek w Kluczborku

Siedziba Muzeum im. Jana Dzierżona wraz z przylegającą do niego wieżą ciśnień, wyróżnia się w zabudowie Kluczborka. Jest to budynek dwupiętrowy, z wysokim poddaszem, postawiony na planie prostokąta o wygiętych dłuższych bokach. Jego fundamenty i przyziemie są przedłużeniem miejskiego muru obronnego, którego zachowane fragmenty przylegają od południa do wieży. 

Pod koniec XIII wieku istniał tu dwór książęcy, a pierwszy murowany zamek powstał prawdopodobnie pod koniec XIV wieku. W 1590 roku została wzniesiona przez książąt brzeskich budowla piętrowa o gotyckich oknach. Pod koniec XVII wieku zamek uległ ruinie, a w 1720 roku przebudowany był na siedzibę administracji kluczborskich dóbr cesarskich. W 1854 roku budynek otrzymał drugą kondygnację, mieścił się tutaj urząd skarbowy, a następnie sądy różnej instancji. W 1907 roku dawna wieża zamkowa została przebudowana na wieżę ciśnień, otrzymując nowy dwustopniowy dach namiotowy. W latach 1931 – 1932 miały miejsce skomplikowane prace budowlane, bowiem wyburzono fragmenty części dolnej budynku, zwanego wówczas dawnym zamkiem, aby poprowadzić pod nim ulicę, usprawniając tym samym komunikację w mieście.

Ruiny zamku w Bolesławcu nad Prosną (III)

 

Ruiny zamku w Bolesławcu nad Prosną (II)

 

Ruiny zamku w Bolesławcu nad Prosną (I)

Pierwotny zamek – jako skromna, ale już murowana budowla – został wzniesiony w 1268 r. z nakazu księcia Bolesława Pobożnego, w sąsiedztwie miasteczka Bolesławiec, założonego przez władcę dwa lata wcześniej (1266). Zamek miał pełnić funkcję nadgranicznej fortalicji broniącej dostępu do Wielkopolski od strony Śląska. Wzniesiono go w widłach rzeki Prosny, w miejsce drewnianego grodu.

Istnienie pierwotnego bolesławieckiego „castrum” potwierdza jedynie dokument z 1277 r. W końcu XIII w. Bolesławiec wraz z całą ziemią wieluńską i ostrzeszowską znalazł się pod panowaniem Piastów śląskich, opolskich i głogowskich. Dopiero za czasów Władysława Łokietka, około 1329 roku powrócił w granice Królestwa Polskiego. Przygraniczne położenie Bolesławca i zagrożenie ze strony Śląska znajdującego się pod wpływami czeskimi, spowodowały w latach 30. XIV w. król Kazimierz Wielki nakazał wznieść poza miastem nowy ceglany zamek. 

Z tego okresu pochodzą najstarsze zachowane fragmenty zamku. Zamek kazimierzowski założony został na planie ściętego owalu. Posiadał mury obwodowe z bramą wjazdową, na dziedzińcu zaś stały dwa drewniane budynki. Budowa nowego zamku nie spodobała się królowi czeskiemu Janowi Luksemburskiemu , co doprowadziło do konfliktu z Kazimierzem Wielkim. Wprawdzie by załagodzić spór, na zjeździe w Wyszehradzie  w 1335 r. król Polski zobowiązał się zniszczyć zamek, ale obietnicy nie dotrzymał. Po śmierci Kazimierza Wielkiego ziemia wieluńska przeszła w ręce księcia Władysława Opolczyka – kolejny władca Ludwik Węgierski oddał mu bowiem w zastaw ziemię wieluńską i ostrzeszowską. 

Pod rządami Opolczyka dokonano znacznej przebudowy i modernizacji zamku. Podsypano wzgórze zamkowe oraz podwyższono mury obwodowe. Na dziedzińcu wzniesiono wolnostojącą ośmioboczną wieżę ceglaną – typowy dla średniowiecznych warowni „stołp” – miejsce ostatniej obrony. Wzdłuż wschodniego odcinka murów zamkowych stanęły 2 murowane budynki: reprezentacyjno-administracyjny i mieszkalny. Zastąpiły one wcześniejszą drewnianą zabudowę. Po wstąpieniu na tron Władysława Jagiełły, Opolczyk wystąpił przeciwko niemu i sprzymierzył się z Krzyżakami. Wroga postawa Opolczyka spowodowała, że Jagiełło postanowił odebrać mu oddane w zastaw ziemie. W 1396 r. wojska królewskie wkroczyły na ziemie ostrzeszowską i wieluńską, zdobywając po drodze zamki w Olsztynie, Krzepicach, Wieluniu i Grabowie. Najazdowi oparł się jedynie zamek w Bolesławcu i mimo długotrwałego oblężenia pozostawał niezdobyty, choć książęta opolscy już w 1396 roku zobowiązali się do zaprzestania pomocy zbrojnej załodze Bolesławca. Faktycznie zamek w Bolesławcu poddał się dopiero w 1401 roku po śmierci Władysława Opolczyka, gdy wdowa po nim zwróciła warownię w ręce króla polskiego. Odtąd stał się znów nadgraniczną strażnicą i siedzibą starostwa niegrodowego. 

W czasach, gdy funkcję starosty pełnił Kacper Denhoff, wojewoda dorpacki, warownię gruntownie zmodernizowano. W latach 1615-28 rozebrane zostały wszystkie wcześniejsze zabudowania drewniane, w ich miejsce, wzdłuż wschodniego muru wzniesiono budynek o długości 40 m. Zamek został otynkowany i ozdobiony metodą sgraffito. Warownia stała się wielkopańską rezydencją, tracąc niemal zupełnie walory obronne. 

Początkiem końca warowni była wojna trzydziestoletnia (1618-48), w trakcie której (w 1642 r.) zamek uległ znacznym uszkodzeniom. Warownia została jeszcze bardziej zrujnowana przez Szwedów, którzy wysadzili ją w 1704 roku, w czasie wojny północnej. Na skutek zniszczeń zamek został ostatecznie opuszczony i odtąd stopniowo popadał w ruinę. 

Do dziś z zamku przetrwała ośmioboczna wieża – ceglany stołp w wysokości 22 metrów oraz fragmenty murów obwodowych. Mury obwodowe wzniesiono z cegły gotyckiej i kamienia polnego, z czasem odbudowano je cegłą  w układzie polskim. Brama wjazdowa znajdowała się w części południowo – zachodniej.

Wystawa na zamku Karababa w greckiej Chalkidzie (cz. II)

 

We wieży zamku Karababa w greckiej Chalkidzie prezentowana jest wystawa z dziejów miasta, w tym wiele płaskorzeźb i rzeźb z okresu panowania weneckiego i osmańskiego.