Brama Krakowska z ratuszem w Wieluniu

Brama Krakowska to jedyna zachowana do dziś brama miejska w Wieluniu. Zbudowana w XIV w. u wylotu traktu do Krakowa i w kierunku pobliskiej wsi Ruda, stąd druga nazwa - Brama Rudzka. W 2. poł. XV lub w XVI w. bramę nadbudowano o jedną kondygnację. W 1587 r. przy okazji modernizacji fortyfikacji przeprowadzono jej remont, a w 1591 r. przebudowę. W latach późniejszych niszczona podczas potopu szwedzkiego i wojny północnej, popadała w ruinę. Brama zbudowana została na planie kwadratu, nadbudowana dwiema ośmiobocznymi kondygnacjami. Od wschodu wzmocniona jest potężnymi skarpami.

Budowla szczęśliwie przetrwała do naszych czasów, gdyż na początku XIX w. rozebrano ratusz miejski, zaś nową budowlę postanowiono dobudować do Bramy Krakowskiej wykorzystując ją jako wieżę ratuszową. Zamiar ten zrealizowano w 1842 r. budując późnoklasycystyczny ratusz według projektu Henryka Marconiego i Piotra Wetzlicha. Jest to piętrowy budynek na rzucie prostokąta, ściany wieńczy charakterystyczny klasycystyczny gzyms z ząbkowaniem. Fasada pierwszego piętra zdobiona jest boniowaniem. Oznaczało to jednocześnie zamknięcie przejazdu przez bramę. Do wybuchu I wojny światowej w części pomieszczeń ratusza znajdowało się więzienie.

W okresie międzywojennym trębacze grali z wieży ratuszowej hejnał miejski, początkowo była nim Rota, później obok niej była grana pieśń religijna "Wszystkie nasze dzienne sprawy". 1 września 1939 r. ratusz był jednym z celów ataku niemieckiego lotnictwa, szczęśliwie zrzucona bomba przebiwszy dach nie eksplodowała. Podczas okupacji oprócz władz miasta miał tu swoją siedzibę posterunek niemieckiej żandarmerii, a w wyższych kondygnacjach wieży mieścił się areszt śledczy. 

Po wojnie ratusz stał się siedzibą Miejskiej Rady Narodowej. W latach 1956-62 powrócono do tradycji odgrywania Roty, od 1975 r. odgrywany jest nowy hejnał wieluński oparty na motywach melodii ludowej z ziemi wieluńskiej. W nocy z 18 na 19 marca 1965 r. runęła górna cześć wieży. Została ona zrekonstruowana od podstaw częściowo z kamienia wapiennego, częściowo z cegły. Dziś ratusz pełni wciąż swoją funkcję. Brama Krakowska znajduje się w herbie Wielunia, stanowiąc tym samym symbol miasta.

Brama Kaliska w Wieluniu

Brama Kaliska w Wieluniu zbudowana była u wylotu traktu do Kalisza, nazywana było również Dąbrowską, gdyż droga na Kalisz wiódł przez pobliską wieś Dąbrowa. Pierwsza brama była drewniana, w XV w. (być może po najeździe księcia oświęcimskiego Janusza w 1457 r.) zbudowano murowaną basztę, zaś samą bramę zastąpiono murowanym rękawem wjazdowym. Prawdopodobnie w XVI w. rękaw przedłużono, a jego wylot zapewne oflankowano dwie niewielkimi basztami. Całość stanowiła unikatowe rozwiązanie, z powodu umieszczenia wieży obok przejazdu. Przebudowę całości przeprowadzono po najeździe księcia Maksymiliana w 1588 r. Z czasem do kompleksu mieszczanie wieluńscy zaczęli dobudowywać kamieniczki, a brama, podobnie jak i reszta fortyfikacji straciła swoje znaczenie obronne. Brama wraz z wieżą została rozebrana na początku XIX wieku, w czasie zaborów. W 2001 r. odkopano fundamenty bramy oraz wieży, ponadto nadbudowano fundamenty wieży stawiając na nich krzyż.

Baszta Prochownia w Wieluniu

Ruiny baszty Prochownia w Wieluniu znajdują się w sąsiedztwie ratusza. Nazwa ta obejmuje cały kompleks zabudowań, z których jedynie cześć służyła przechowywaniu amunicji. Relikty tego założenia obejmują fragmenty murów, jeden na planie ćwierci koła i przylegający doń drugi, prostopadły do murów obronnych. W części okrągłej znajdowały się (zachowane zresztą do dziś) dwie kondygnacje strzelnic. Drugi oryginalny fragment muru zachował jedną strzelnicę szczelinową. Najstarszym zbudowanym tu obiektem (poza samym murem obronnym) był kamienny budynek na planie zbliżonym do kwadratu o boku ok. 12 m. i wysokości ponad 6 m. Budynek pełnił prawdopodobnie funkcję łaźni miejskiej (wybudowanej w 1571 r. przez Jakuba Proboszcza z Byczyny, jej budowę kończyli w 1593 r. Sobek Sebastian i Melcher z Brzegu). Wymieniana jest w obrębie zespołu Prochowni na planie z 1799 r. jako łaźnia parowa na sposób ruski. Wspomniani Sebastian i Melcher mieli w 1593 r. wznieść również basztę i inne zabudowania łączące łaźnię i basztę z murem obronnym i Bramą Krakowską. Pozostałą część kompleksu zajęły domu ubogich mieszczan wieluńskich.

Baszta Swawola w Wieluniu

Baszta Swawola znajduje się przy ul. Palestranckiej w Wieluniu. Jest to półokrągła baszta artyleryjska wzmacniająca północny odcinek murów obronnych. Zbudowana w XVI w., z kamienia wapiennego oraz polnego, oblicowana cegłą. Wkrótce potem (w 1587 r.) gruntownie przebudowana, wybito w jej murze otwory strzelnicze, a dach pomalowano czerwoną farbą. W 1593 r. pokryto ją dachówką z baszty Skarbczyk. Zachował się fragment baszty z niewielkim odcinkiem murów obronnych. Na górnej kondygnacji zachowały się dwie strzelnice kluczowe.

Baszta Męczarnia w Wieluniu

Znajduje się w pobliżu ratusza i Bramy Krakowskiej, przy ulicy Podwale w Wieluniu. Najstarsza z wieluńskich baszt, zbudowana z kamienia i cegły w XV w. wewnątrz północno-wschodniego narożnika murów, na planie kwadratu, w wyższych kondygnacjach ośmioboczna. Gdy miasto Wieluń otrzymało w 1518 r. od króla Zygmunta Starego przywilej sądzenia spraw kryminalnych, baszta ta stała się izbą tortur, od czego zresztą pochodzą jej dwie nazwy - Męczarnia bądź Katownia. Wraz z przylegającymi odcinkami murów uniknęła rozbiórki dzięki dostawieniu rozmaitych zabudowań przez ubogich mieszczan wieluńskich. Na odcinku między basztami Męczarnią i Prochownią zachował się najdłuższy, ponad 100-metrowy odcinek murów obronnych Wielunia.

Baszta Skarbczyk w Wieluniu

Baszta Skarbczyk jest zlokalizowana w pobliżu Muzeum Ziemi Wieluńskiej przy ulicy Narutowicza. Zbudowana na załamaniu murów obronnych w południowo-zachodniej części obwarowań w XVI w. półokrągła baszta artyleryjska, podobna do Swawoli. W latach 1613-15 została włączona do zabudowań nowopowstałego klasztoru ss. bernardynek (obecnie w budynku tym mieści się Muzeum Ziemi Wieluńskiej). Mieścił się tu skarbiec klasztorny, stąd nazwa Skarbczyk. Zburzona została po 1823 r.

Mury obronne w Kluczborku

Mury obronne w Kluczborku powstały około XV/XVI wieku. W dolnej części mury były zbudowane z kamieni, zaś w górnej części z cegły gotyckiej. Mury obronne otaczały miasto z trzech stron: od południa, od wschodu i od zachodu. Od północy zaś naturalną obroną był podmokły i bagnisty teren. Dodatkowym umocnieniem obronnym miasta od strony północnej była drewniana palisada powstała na wale ziemnym. Do miasta można było wjechać bramą niemiecką (położoną przy obecnej ulicy Mickiewicza) oraz bramą polską (położoną przy obecnej ulicy Krakowskiej). Żadna z bram nie dotrwała do czasów współczesnych. Najlepiej zachowany dziś fragment murów znajduje się po południowej stronie miasta. Tutaj widoczne jest także zagłębienie terenu, będące śladem dawnej fosy oraz sklepienie pod którym wypływała rzeka zasilająca dawny młyn zamkowy. Fragment murów miejskich zachował się także od strony wschodniej, tuż przy dawnej baszcie zamkowej. 

Mury Byczyny

Mury z bramą niemiecką

Byczyna, jako jedno z nielicznych miast w Polsce, posiada mury obronne zachowane niemal w całości. Obwarowania powstały w XV-XVI w. Długość muru wynosi 950 m a jego wysokość sięga nawet 6 metrów. Od strony północnej miasta, przy murach obronnych, znajduje się zabytkowy park miejski i fragmenty fosy miejskiej.

makieta miasta Byczyny

Byczyna ist eine der wenigen Städte in Polen mit fast vollständig erhaltenen Verteidigungsmauern. Die Befestigungsanlagen wurden im 15. und 16. Jahrhundert erbaut. Die Länge der Mauer beträgt 950 m und ihre Höhe erreicht bis zu 6 m. Auf der Nordseite der Stadt, nahe der Wehrmauer, befinden sich ein historischer Stadtpark und Fragmente des Stadtgrabens.

mury z wieżą polską

mury z fosą

mury z basztą piaskową