Cmentarz jeńców radzieckich i włoskich w Białobrzegach

 

Cmentarz znajduje się na północnym skraju koszar w Białobrzegach (powiat legionowski) na tzw. „Winnej Górze”. Założono go w sierpniu 1941 r. dla obozu jeńców radzieckich, którzy dostali się do niewoli po ataku Niemiec hitlerowskich na ZSRR. Obóz zlokalizowany był pomiędzy Beniaminowem a Białobrzegami noszący numerację Stalag 368, a następnie nr 333, mieścił się tuż obok koszar na odrutowanym polu.

Jeńcy początkowo mieszkali w ziemiankach, a potem w barakach. W związku z nieludzkimi warunkami bytowania w obozie zmarło co najmniej 10 tys. jeńców radzieckich różnych narodowości (w tym Polacy wcielani do Armii Czerwonej). Przyczyną śmiertelności były epidemie, głównie tyfusu, głód, bicie oraz praca ponad ludzkie siły w obozowych filiach w Poniatowie, Bukowie i w legionowskich koszarach. Głód powodował, iż jeńcy jedli trawę. 

Próby udzielania pomocy przez okolicznych mieszkańców były karane śmiercią. Jesienią 1943 r. niemiecki wartownik postrzelił Genowefę Wróbel za przerzucanie żywności przez druty. Załogę obozu tworzyły niemieckie kompanie 614. Batalionu Strzelców Krajowych, złożone ze starszych mężczyzn, nienadających się do służby frontowej. 

Do obozu jenieckiego w Beniaminowie od 8 września 1943 roku zaczęli trafiać jeńcy włoscy. W obozie był więziony przez pewien czas Giovanni Guareschi, włoski pisarz, autor serii powieściowej o don Camillo (charakterystycznym włoskim proboszczu), a następnie został przeniesiony do Niemiec, do

G. Guereschi

Wietzendorf i Sandbostel. Odnosząc się do ciężkiego okresu niewoli, powiedział: „Nie żyliśmy jak dzicy. Nie zamknęliśmy się w swoim egoizmie. Głód, brud, zimno, choroby, rozpaczliwa tęsknota za naszymi matkami i dziećmi, ponury smutek nad nieszczęściem naszej ziemi nie pokonały nas. Nigdy nie zapomnieliśmy, że jesteśmy ludźmi cywilizowanymi, z przeszłością i przyszłością”. Wrócił z niewoli niemieckiej ważąc 40 kilogramów.

Według szczątkowych danych niemieckich w 1942 r. w obozie przebywało 6378 jeńców, natomiast jesienią 1943 r. było tu 2114 jeńców radzieckich i 2720 żołnierzy włoskich. Przez obóz przewinęło się około 30 tysięcy jeńców.

28 lipca 1944 r., tuż przed wybuchem Powstania Warszawskiego, obóz w Beniaminowie został oswobodzony przez pododdział Armii Krajowej z III batalionu nieporęckiego dowodzonego przez por. Zygmunta Mireckiego ps. „Zim”.

Na terenie cmentarza złożono 3 płyty nagrobne jeńców włoskich zmarłych w 1944 r.