sobota, 29 czerwca 2024

Brama Wiedeńska w Budapeszcie


Przez północną Bramę Wiedeńską wędrowano z Góry Zamkowej z Budapesztu do Wiednia, stolicy Austrii. Dawniej nosiła ona nazwę sobotnia, ze względu na odbywający się  przed nią cotygodniowy targ. Obecną formę nadano bramie w czasie odbudowy przeprowadzonej w 1936 r. 

Obok przejścia stoi pomnik upamiętniający odbicie Budy z rąk tureckich, autorstwa B. Ohmanna. Rzeźba przedstawia postać anioła podpierającego się na drzewcu krzyża. 

Through the northern Vienna Gate people traveled from Castle Hill from Budapest to Vienna, the capital of Austria. In the past, it was called Saturday, due to the weekly market taking place in front of it. 

Next to the passage there is a monument commemorating the recapture of Buda from the Turkish hands, by B. Ohmann. The sculpture shows the figure of an angel leaning on the shaft of a cross. The gate was given its current form during its reconstruction in 1936.

Durch das nördliche Wiener Tor reisten Menschen vom Burgberg aus Budapest nach Wien, der Hauptstadt Österreichs. Früher hieß er Samstag, da davor der Wochenmarkt stattfand. 

Neben dem Durchgang befindet sich ein Denkmal von B. Ohmann, das an die Rückeroberung Budas aus türkischer Hand erinnert. Die Skulptur zeigt die Figur eines Engels, der sich auf den Schaft eines Kreuzes stützt. Seine heutige Form erhielt das Tor beim Umbau im Jahr 1936.




środa, 26 czerwca 2024

Pomnik hrabiego Gyuli Andrássyego w Budapeszcie


W Budapeszcie na placu Kossutha na południe od parlamentu znajduje się pomnik hrabiego Gyuli Andrássyego, premiera w latach 1867-1871, w okresie kiedy powstała CK Monarchia.

Oryginalny pomnik autorstwa Györgya Zala znajdował się na placu w latach 1906-1945. Zdemontowano go w czasie budowy tymczasowego mostu Kossutha, który po II wojnie łączył oba brzegi Dunaju na wysokości parlamentu. Żołnierze sowieccy chcieli wysadzić pomnik w powietrze, gdyż przeszkadzał im w budowie mostu, jednak ostatecznie trafił do magazynu, gdzie przeleżał kilka lat, po czym został przetopiony, jak głosi legenda miejska głosi miał stać się częścią pomnika Stalina.

Hrabia Gyula Andrássy znany jako wybitny polityk, budowniczy Monarchii Austro-Węgierskiej, od bycia jednym z największych wrogów Habsburgów (uczestniczył w Wiośnie Ludów, otrzymał wyrok śmierci wykonany na nim zaocznie, poprzez powieszenie portretu zbiega) ewoluował do współtwórcy dualistycznej monarchii, wielkiego admiratora i powiernika cesarzowej Sissi (plotkowano, że jedynie dla jej wygody stworzył aleję noszącą w Budapeszcie jego imię, a nawet że następca tronu Rudolf mógł być jego synem), a w końcu jako minister spraw zagranicznych stał się kreatorem południowo-wschodniej polityki monarchii, która w efekcie doprowadziła do wielkiego starcia starych europejskich potęg – w tym kontekście pomnik u niektórych budzi podobne wątpliwości, co przywrócony po drugiej stronie parlamentu pomnik Tiszy. Hrabia Andrássy jest jednak kojarzony jako ten, który  przyczynił się w dużym stopniu do rozwoju samej stolicy Węgier. To z jego inicjatywy powstała wspomniana aleja w stylu paryskim, znajdująca się dziś na liście światowego dziedzictwa UNESCO. Pomnik Andrássyego ponownie postawiono w 2015 r. Po obu stronach postumentu znajdują się płaskorzeźby z brązu, przedstawiające sceny z historii Węgier. Sam pomnik ma 6,5 m wysokości i jest wierną kopią oryginału.

In Budapest, on Kossuth Square south of the parliament, there is a monument to Count Gyula Andrássy, prime minister in 1867-1871, during the period when the Central Committee of Monarchia was established. The original monument by György Zal was located in the square from 1906 to 1945. It was dismantled during the construction of the temporary Kossuth Bridge, which connected both banks of the Danube at the level of the Parliament after World War II. Soviet soldiers wanted to blow up the monument because it was interfering with their construction of the bridge, but eventually it ended up in a warehouse, where it lay for several years, after which it was melted down and, according to urban legend, it was to become part of Stalin's monument. Count Gyula Andrássy, known as an outstanding politician, builder of the Austro-Hungarian Monarchy, evolved from being one of the greatest enemies of the Habsburgs (he participated in the Spring of Nations, received a death sentence in absentia by hanging a portrait of a fugitive) to the co-creator of the dualistic monarchy, a great admirer of Empress Sissi (it was rumored that he created an avenue in Budapest bearing his name only for her convenience, and even that the heir to the throne Rudolf could have been his son), and finally, as the minister of foreign affairs, he became the creator of the south-eastern policy of the monarchy, which ultimately led to a great clash old European powers - in this context, the monument raises similar doubts among some as the Tisza monument restored on the other side of the parliament. Count Andrássy, however, is associated as the one who contributed greatly to the development of the capital itself. It was on his initiative that the above-mentioned Parisian-style avenue was created, which is now on the UNESCO World Heritage List. The Andrássy monument was re-erected in 2015. On both sides of the pedestal there are bronze bas-reliefs depicting scenes from Hungarian history. The monument itself is 6.5 m high and is a faithful copy of the original.

In Budapest steht auf dem Kossuth-Platz südlich des Parlaments ein Denkmal für Graf Gyula Andrássy, Ministerpräsident von 1867-1871, während der Gründungszeit des Zentralkomitees der Monarchie. Das ursprüngliche Denkmal von György Zal befand sich von 1906 bis 1945 auf dem Platz. Sie wurde beim Bau der provisorischen Kossuth-Brücke, die nach dem Zweiten Weltkrieg beide Ufer der Donau auf Höhe des Parlaments verband, abgebaut. Sowjetische Soldaten wollten das Denkmal in die Luft sprengen, weil es den Bau der Brücke behinderte, aber schließlich landete es in einem Lagerhaus, wo es mehrere Jahre lang lag, danach wurde es eingeschmolzen, und der städtischen Legende nach war es das auch Teil von Stalins Denkmal zu werden. Graf Gyula Andrássy, bekannt als herausragender Politiker, Erbauer der österreichisch-ungarischen Monarchie, entwickelte sich zu einem der größten Feinde der Habsburger (er nahm am Völkerfrühling teil, erhielt in Abwesenheit ein Todesurteil, indem er ein Porträt eines ... aufhängte Flüchtling) an den Mitbegründer der dualistischen Monarchie, einen großen Bewunderer von Kaiserin Sissi (es wurde gemunkelt, dass er in Budapest eine Allee angelegt hatte, die nur zu ihrer Bequemlichkeit seinen Namen trug, und sogar dass der Thronfolger Rudolf sein könnte Sohn), und schließlich wurde er als Außenminister zum Schöpfer der Südostpolitik der Monarchie, die letztlich zum großen Zusammenstoß der alten europäischen Mächte führte – in diesem Zusammenhang weckt das Denkmal bei manchen ähnliche Zweifel wie Das Theiß-Denkmal wurde auf der anderen Seite des Parlaments restauriert. Graf Andrássy gilt jedoch als derjenige, der wesentlich zur Entwicklung der Hauptstadt selbst beigetragen hat. Auf seine Initiative hin entstand die oben erwähnte Allee im Pariser Stil, die heute auf der Liste des UNESCO-Weltkulturerbes steht. Das Andrássy-Denkmal wurde 2015 wieder aufgebaut. Auf beiden Seiten des Sockels befinden sich bronzene Flachreliefs mit Szenen aus der ungarischen Geschichte. Das Denkmal selbst ist 6,5 m hoch und eine originalgetreue Kopie des Originals.

wtorek, 25 czerwca 2024

Generał Józef Bem, bohater polsko-węgierski


Pomnik gen. Józefa Bema w Budapeszcie upamiętnia bohatera narodowego Polski i Węgier, uczestnika powstania listopadowego oraz jednego z dowódców armii węgierskiej podczas węgierskiej Wiosny Ludów 1848-49 roku.

Monument znajduje się na lewym brzegu Dunaju - w Budzie, na placu generała Bema, zamykającym ulicę Fő. W pobliżu przebiega dunajskie nabrzeże Bema, z którego rozciąga się widok na imponujący budynek parlamentu węgierskiego. 

Monument projektu rzeźbiarza Adolfa Huszara odsłonięto w 1934 r.  Bezpośrednio pod rzeźbą widnieje napis: BEM APÓ (Ojczulek Bem). 

Poniżej, na kamiennym postumencie, wyryta została nazwa miejscowości Piski, pod którą w 1848 roku węgierskie wojska po dowództwem generał Bema stoczyły bitwę o most oraz cytat: Odbiorę most albo zginę. Naprzód Węgrzy! Nie ma mostu, nie ma Ojczyzny.

Z drugiej strony cokołu znajduje się napisany zaraz po bitwie wiersz Sándora Petőfiego, który swego czasu służył jako adiutant generała.

Po bokach cokołu wyryte zostały nazwy miejscowości, w których odbyły się bitwy z udziałem generała Bema.

Pod pomnikiem Bema 23 października 1956 r. zawiązała się manifestacja, która ruszyła w stronę parlamentu i gmachu radia. Był to początek powstania narodowego Węgrów przeciwko komunistycznej władzy. 

The monument to General Jozef Bem in Budapest commemorates the Polish and Hungarian national hero, participant in the November Uprising and one of the commanders of the Hungarian army during the Hungarian Spring of 1848-49. The monument is located on the left bank of the Danube - in Buda, on General Bem Square, closing Fő Street. The Danube's Bem Wharf runs nearby, offering a view of the imposing Hungarian Parliament building. The monument, designed by sculptor Adolf Huszar, was unveiled in 1934. Directly below the sculpture is the inscription: BEM APÓ (Father Bem). Below, on the stone pedestal, is engraved the name of the village of Piski, at which the Hungarian army under General Bem fought a battle for the bridge in 1848, and the quotation: I will take back the bridge or die. Forward Hungarians! No bridge, no homeland. On the other side of the pedestal is a poem written immediately after the battle by Sándor Petőfi, who at one time served as the general's adjutant. On the sides of the pedestal are engraved the names of the towns where battles with General Bem's participation took place. A demonstration formed at Bem's monument on 23 October 1956 and marched towards the parliament and the radio building. This was the beginning of a national uprising of Hungarians against the communist government. 

Das Denkmal für General Józef Bem in Budapest erinnert an den polnischen und ungarischen Nationalhelden, der am Novemberaufstand teilnahm und einer der Befehlshaber der ungarischen Armee während des Ungarischen Frühlings 1848-49 war. Das Denkmal befindet sich am linken Donauufer - in Buda, am General-Bem-Platz, der die Fő-Straße abschließt. In der Nähe verläuft der Bema-Kai der Donau, von dem aus man einen Blick auf das beeindruckende ungarische Parlamentsgebäude hat. Das von dem Bildhauer Adolf Huszar entworfene Denkmal wurde 1934 enthüllt. Direkt unter der Skulptur befindet sich die Inschrift: BEM APÓ (Vater Bem). Darunter, auf dem Steinsockel, ist der Name des Dorfes Piski eingraviert, wo 1848 ungarische Truppen unter dem Kommando von General Bem um die Brücke kämpften, sowie das Zitat: Ich werde die Brücke zurückerobern oder sterben. Vorwärts, Ungarn! Keine Brücke, kein Heimatland. Auf der anderen Seite des Sockels befindet sich ein Gedicht, das unmittelbar nach der Schlacht von Sándor Petőfi geschrieben wurde, der einst als Adjutant des Generals diente. An den Seiten des Sockels sind die Namen der Städte eingraviert, in denen Schlachten mit Beteiligung von General Bem stattgefunden haben. Am 23. Oktober 1956 formierte sich eine Demonstration am Bem-Denkmal und marschierte zum Parlament und zum Rundfunkgebäude. Dies war der Beginn eines nationalen Aufstandes der Ungarn gegen die kommunistische Regierung. 

Bem Józef tábornok budapesti emlékműve a lengyel és magyar nemzeti hősnek, a novemberi felkelés résztvevőjének és az 1848-49-es magyar tavasz egyik magyar hadseregparancsnokának állít emléket. Az emlékmű a Duna bal partján - Budán, a Bem tábornok téren, a Fő utcát lezárva - található. A közelben fut a Duna Bema rakpartja, ahonnan kilátás nyílik az impozáns magyar Országházra. A Huszár Adolf szobrászművész által tervezett emlékművet 1934-ben avatták fel. Közvetlenül a szobor alatt található a felirat: BEM APÓ (Bem atya). Alatta, a kő talapzaton Piski község neve van bevésve, ahol 1848-ban Bem tábornok parancsnoksága alatt a magyar csapatok csatát vívtak a hídért, valamint az idézet: Visszaveszem a hidat vagy meghalok. Előre magyarok! Nincs híd, nincs haza. A talapzat másik oldalán a csata után közvetlenül írt verset Petőfi Sándor, aki egy időben a tábornok adjutánsa volt. A talapzat oldalaira azoknak a városoknak a nevét vésték, ahol Bem tábornok részvételével zajlottak a csaták. Bem emlékművénél 1956. október 23-án tüntetés alakult ki, amely a parlament és a rádió épülete felé vonult. Ez volt a magyarok kommunista kormány elleni nemzeti felkelésének kezdete. 



poniedziałek, 24 czerwca 2024

Baszta Rybacka w Budapeszcie

Neoromańskie wieżyczki Baszty Rybackiej powstały w 1895 r. z inicjatywy architekta F. Schulka, pragnącego dopełnić otoczenie świeżo wyremontowanego kościoła Macieja.

W średniowieczu ten plac służył jako targowisko rybne i broniony był przez rybaków, stąd obecna nazwa murów. Z tarasów Baszty Rybackiej roztacza się przepiękny widok na peszteńskie nabrzeże Dunaju.

Fisherman's Bastion in Budapest. The Neo-Romanesque turrets of the Fisherman's Tower were built in 1895 on the initiative of the architect F. Schulk, who wanted to complement the surroundings of the newly renovated Maciej's Church.

In the Middle Ages, this square served as a fish market and was defended by fishermen, hence the current name of the walls. The terraces of the Fisherman's Tower offer a beautiful view of the Pest Danube embankment.

Fischerbastei in Budapest. Die neoromanischen Türme des Fischerturms wurden 1895 auf Initiative des Architekten F. Schulk erbaut, der die Umgebung der neu renovierten Maciej-Kirche ergänzen wollte.

Im Mittelalter diente dieser Platz als Fischmarkt und wurde von Fischern verteidigt, daher der heutige Name der Mauern. Von den Terrassen des Fischerturms bietet sich ein wunderschöner Blick auf das Pester Donauufer.

Halászbástya Budapesten. A Halásztorony neoromán tornyai 1895-ben épültek F. Schulk építész kezdeményezésére, aki a frissen felújított Maciej-templom környezetét kívánta kiegészíteni. A középkorban ez a tér halpiacként szolgált, és halászok védték, innen ered a falak mai neve. A Halásztorony teraszairól gyönyörű kilátás nyílik a pesti Duna rakpartra.



niedziela, 23 czerwca 2024

Pomnik węgierskiego premiera Istvana Tiszy


Na północ od parlamentu węgierskiego niedaleko Dunaju w Budapeszcie znajduje się monumentalny pomnik hrabii Istvana Tiszy, który był dwukrotnym premierem Węgier w latach 1903-05 oraz 1913-17. W czasie rządów Istvána Tiszy Węgry przystąpiły do I wojny światowej. Tisza był przeciwny próbom federalizacji dualistycznej Monarchii Austro-Węgierskiej, gdyż obawiał się zachwiania pozycji Węgier w monarchii. W czerwcu 1917 roku ustąpił z funkcji premiera i zaciągnął się do wojska. Wziął udział w walkach na froncie włoskim. Postać Tiszy jest niewątpliwie kontrowersyjna, przez wielu obwiniany za wciągnięcie kraju w wojnę i klęskę, a przez innych uważany za bohatera narodowego. Dla wielu Węgrów pozostaje męczennikiem sprawy narodowej, bowiem w 1918 r. zginął w własnym domu na oczach swojej rodziny, zamordowany z rąk zrewolucjonizowanych żołnierzy próbujących utworzyć Węgierską Republikę Rad.

Zespół pomników poświęcony pamięci Istvána Tiszy, wzorowany na planach György'ego Zali i Antala Orbána, wzniesiono 22 kwietnia 1934 r. w Budapeszcie. Pomnik został uszkodzony w czasie II wojny światowej, następnie zniszczony przez nieznanych ludzi wiosną 1945 roku. 9 czerwca 2014 r. premier Viktor Orbán dokonał ponownego otwarcia grupy rzeźb odtworzonej przez rzeźbiarza Istvána Elka. Warto przyjrzeć się bardzo realistycznie przedstawionym na pomniku postaciom, które kontrastują z białym kamieniem.

To the north of the Hungarian Parliament near the Danube there is a monumental monument to Count Istvan Tisza, who was twice Prime Minister of Hungary in 1903-05 and 1913-17. During István Tisza's rule, Hungary entered World War I. Tisza was against attempts to federalize the dualistic Austro-Hungarian Monarchy because he feared that Hungary's position in the monarchy would be shaken. In June 1917, he resigned as prime minister and enlisted in the army. He took part in battles on the Italian front. Tisza's character is undoubtedly controversial, blamed by many for drawing the country into war and defeat, and considered a national hero by others. For many Hungarians, he remains a martyr of the national cause, because in 1918 he died in his own home in front of his family, murdered at the hands of revolutionized soldiers trying to create the Hungarian Soviet Republic.

The complex of monuments dedicated to the memory of István Tisza, modeled on the plans of György Zala and Antal Orbán, was erected on April 22, 1934 in Budapest. The monument was damaged during World War II and then destroyed by unknown people in the spring of 1945. On June 9, 2014, Prime Minister Viktor Orbán reopened the group of sculptures recreated by sculptor István Elek. It is worth taking a look at the very realistic figures depicted on the monument, which contrast with the white stone.

Nördlich des ungarischen Parlaments in der Nähe der Donau befindet sich ein monumentales Denkmal für Graf Istvan Tisza, der 1903–05 und 1913–17 zweimal ungarischer Ministerpräsident war. Während der Herrschaft von István Tisza trat Ungarn in den Ersten Weltkrieg ein. Tisza war gegen Versuche, die dualistische österreichisch-ungarische Monarchie zu föderalisieren, weil er befürchtete, dass Ungarns Position in der Monarchie erschüttert würde. Im Juni 1917 trat er als Premierminister zurück und trat in die Armee ein. Er nahm an Schlachten an der italienischen Front teil. Tiszas Charakter ist zweifellos umstritten. Viele machen ihn dafür verantwortlich, dass er das Land in Krieg und Niederlage gestürzt hat, und andere halten ihn für einen Nationalhelden. Für viele Ungarn bleibt er ein Märtyrer der nationalen Sache, denn 1918 starb er in seinem eigenen Haus vor den Augen seiner Familie, ermordet durch die Hände revolutionierter Soldaten, die versuchten, die Ungarische Räterepublik zu gründen.

Der dem Andenken an István Tisza gewidmete Denkmalkomplex wurde nach den Plänen von György Zala und Antal Orbán am 22. April 1934 in Budapest errichtet. Das Denkmal wurde im Zweiten Weltkrieg beschädigt und im Frühjahr 1945 von Unbekannten zerstört. Am 9. Juni 2014 eröffnete Ministerpräsident Viktor Orbán die vom Bildhauer István Elek nachgebildete Skulpturengruppe wieder.

Es lohnt sich, einen Blick auf die sehr realistischen Figuren auf dem Denkmal zu werfen, die einen Kontrast zum weißen Stein bilden.



piątek, 21 czerwca 2024

Dom wierności - Muzeum Terror Haza w Budapeszcie


W 1880 r. przy słynnej alei Andrassyego 60 w Budapeszcie wzniesiono neorenesansową siedzibę żydowskiej rodziny Perlmutterów. Nikt nie przypuszczał, że w późniejszym czasie ta ogromna kamienica stanie się najbardziej przerażającym budynkiem na terenie Węgier. 

W 1937 r. stała się siedzibą skrajnie prawicowej partii Strzałokrzyżowców, ściśle współpracującej z niemieckimi nazistami. W czasie II wojny światowej podziemia gmachu zostały udostępnione jako więzienie dla przeciwników politycznych tej partii (tzw. dom wierności Hűség háza), a następnie gestapo. 

W 1945 r. kamienica została przejęta przez tajną komunistyczną policję polityczną (AVH), podporządkowaną rozkazom sowietów. Piwnice powiększono o kolejne sale tortur. Dokładna liczba zamordowanych tu osób nigdy nie została ustalona. Po przeprowadzce w 1956 r. znienawidzonych służb do innej siedziby wciąż budynek wzbudzał grozę wśród Węgrów. 

W 2002 r. w jego pomieszczeniach otwarto Muzeum Terroru (Terror Haza), które opowiada historię Węgier w okresie panowania dwóch totalitaryzmów: niemieckiego nazizmu wraz z węgierskimi współpracownikami i sowieckiego komunizmu.

Museum des Terrors

Im Jahr 1880 wurde die Neorenaissance-Residenz der jüdischen Familie Perlmutter an der berühmten Andrassy Avenue 60 in Budapest erbaut. Niemand erwartete, dass dieses riesige Mietshaus später zum schrecklichsten Gebäude Ungarns werden würde. 1937 wurde es zum Hauptquartier der rechtsextremen Pfeilkreuzlerpartei, die eng mit den deutschen Nazis kooperierte. Während des Zweiten Weltkriegs diente der Keller des Gebäudes als Gefängnis für politische Gegner dieser Partei (das sogenannte Hűség-háza-Gefolgshaus) und anschließend für die Gestapo. 

Im Jahr 1945 wurde das Mietshaus von der Geheimen Kommunistischen Politischen Polizei (AVH) übernommen, die den Befehlen der Sowjets unterstand. Die Keller wurden um weitere Folterkammern erweitert. Die genaue Zahl der hier ermordeten Menschen konnte nie ermittelt werden. Auch nach dem Umzug der verhassten Dienste an einen anderen Standort im Jahr 1956 löste das Gebäude bei den Ungarn immer noch Angst aus. 

Im Jahr 2002 wurde in seinen Räumlichkeiten das Museum des Terrors (Terror Haza) eröffnet, das die Geschichte Ungarns während der Herrschaft zweier totalitärer Regime erzählt: des deutschen Nationalsozialismus mit seinen ungarischen Kollaborateuren und des sowjetischen Kommunismus.

Museum of Terror

In 1880, the neo-Renaissance residence of the Jewish Perlmutter family was built at the famous 60 Andrassy Avenue in Budapest. No one expected that this huge tenement house would later become the most terrifying building in Hungary. In 1937, it became the headquarters of the far-right Arrow Cross party, which closely cooperated with the German Nazis. During World War II, the basement of the building was used as a prison for political opponents of this party (the so-called Hűség háza house of allegiance), and then for the Gestapo. 

In 1945, the tenement house was taken over by the secret communist political police (AVH), subordinated to the orders of the Soviets. The basements were expanded with more torture chambers. The exact number of people murdered here has never been determined. After the hated services moved to another location in 1956, the building still aroused fear among Hungarians. 

In 2002, the Museum of Terror (Terror Haza) was opened in its premises, which tells the history of Hungary during the reign of two totalitarian regimes: German Nazism with its Hungarian collaborators and Soviet communism.

Terror Múzeum

1880-ban épült fel a híres budapesti Andrássy út 60. szám alatt a zsidó Perlmutter család neoreneszánsz rezidenciája. Senki sem számított arra, hogy ebből a hatalmas bérházból később Magyarország legfélelmetesebb épülete lesz. 1937-ben a német nácikkal szorosan együttműködő szélsőjobboldali nyilasok központja lett. A második világháború idején az épület alagsorát a párt politikai ellenfelei (ún. Hűség háza hűségháza), majd a Gestapo börtöneként használták. 

1945-ben a bérházat a szovjet parancsoknak alárendelt titkos kommunista politikai rendőrség (AVH) vette át. A pincéket további kínzókamrákkal bővítették. Az itt meggyilkolt emberek pontos számát soha nem határozták meg. Miután a gyűlölt szolgálatok 1956-ban más helyre költöztek, az épület még mindig félelmet keltett a magyarokban. 

2002-ben megnyílt a Terror Múzeum (Terror Haza), amely Magyarország történelmét meséli el két totalitárius rendszer uralkodása idején: a német nácizmus magyar kollaboránsaival és a szovjet kommunizmus.