Zbrodnia w Gąsawie

Gąsawa, położona na przecięciu dróg handlowych z Kruszwicy do Żnina i z Gniezna do Nakła, przeszła do historii za sprawą zjazdu książąt piastowskich, który miał tu miejsce w 1227 roku. Z tym zjazdem związane jest też położone w pobliżu Marcinkowo. W zjeździe wzięli udział najważniejsi w owym czasie Piastowie: książę sandomierski i krakowski Leszek Biały, książę śląski Henryk Brodaty i książę mazowiecki Konrad oraz towarzyszący im biskupi i liczni przedstawiciele możnych rodów. 

Zebrali się oni Gąsawie próbując znaleźć rozwiązanie w sprawie konfliktu pomiędzy sprawującym rządy w Wielkopolsce Władysławem Laskonogim, a Władysławem Odonicem, który opanował północną Wielkopolskę. Przy okazji zjazdu chciano także podporządkować władzy seniora Pomorze, pozostające we władaniu Świętopełka. Nie są znane treści rozmów, musiały jednak one zaniepokoić poważnie Świętopełka pomorskiego, który korzystając zapewne ze zdrady Odonica rankiem 24 listopada napadł na niczego niespodziewających się książąt przebywających właśnie w łaźni. Starszy, Henryk Brodaty, uratował się tylko dzięki poświęceniu rycerza Peregryna z Wiesenburga. Młodszy, Leszek zdołał dosiąść konia i rozpocząć ucieczkę w kierunku wsi Marcinkowo. Tam napastnicy dogonili go i zamordowali.

Dla upamiętnienia tego faktu w 1927 r., w 700-lecie wydarzeń, postawiono w Marcinkowie Górnym okazały pomnik autorstwa znanego krakowskiego rzeźbiarza okresu międzywojennego Jakuba Juszczyka, który został zniszczony przez Niemców w czasie II wojny światowej. 

Wierna kopia zniszczonego pomnika wykonana została w 1973 roku przez bydgoskiego rzeźbiarza Rudolfa Rogattego. Przedstawia on księcia w momencie śmierci, na koniu, nagiego, ugodzonego strzałą przez ludzi Świętopełka. 

miejsce śmierci księcia Leszka Białego

W nieznacznej odległości od pomnika, w miejscu gdzie zginął Leszek Biały, stoi poświęcony mu obelisk oraz głaz z tablicą pamiątkowa.

Śmierć Leszka Białego - ostatniego seniora uznawanego przez książąt dzielnicowych, stanowi ważną datę w dziejach Polski - spowodowała upadek ustanowionego przez Bolesława Krzywoustego pryncypatu i długotrwałe walki o tron krakowski. Dopiero koronacja Władysława Łokietka w 1320 roku przyniosła zjednoczenie najważniejszych dzielnic Polski.

Gąsawa, located at the intersection of trade roads from Kruszwica to Żnin and from Gniezno to Nakło, went down in history thanks to the congress of Piast princes that took place here in 1227. Marcinkowo, located nearby, is also associated with this exit. The most important Piasts at that time took part in the congress: the Duke of Sandomierz and Krakow, Leszek the White, the Duke of Silesia, Henry the Bearded, and the Duke of Masovia, Konrad, as well as the accompanying bishops and numerous representatives of wealthy families. They gathered in Gąsawa trying to find a solution to the conflict between Władysław Laskonogi, who ruled in Greater Poland, and Władysław Odonic, who took control of northern Greater Poland. On the occasion of the congress, they also wanted to subordinate Pomerania, which was under the rule of Świętopełk, to the senior's authority. The content of the conversations is not known, but they must have seriously worried Świętopełk of Pomerania, who, probably taking advantage of Odonicus' betrayal, attacked the unsuspecting princes who were in the baths on the morning of November 24. The elder, Henry the Bearded, was saved only thanks to the sacrifice of the knight Peregrine of Wiesenburg. The younger one, Leszek, managed to get on his horse and start running away towards the village of Marcinkowo. There, the attackers caught up with him and murdered him.

To commemorate this fact, in 1927, on the 700th anniversary of the events, a magnificent monument was erected in Marcinków Górny by the famous Krakow sculptor of the interwar period, Jakub Juszczyk, which was destroyed by the Germans during World War II. A faithful copy of the destroyed monument was made in 1973 by a sculptor from Bydgoszcz, Rudolf Rogatte. It shows the prince at the moment of death, on a horse, naked, stabbed with an arrow by Świętopełk's men. A short distance from the monument, in the place where Leszek the White died, there is an obelisk dedicated to him and a boulder with a commemorative plaque.

The death of Leszek the White - the last senior recognized by the district princes, is an important date in the history of Poland - caused the fall of the principate established by Bolesław Wrymouth and long-lasting fights for the throne of Krakow. Only the coronation of Władysław the Elbow-high in 1320 brought the unification of the most important districts of Poland.

Gąsawa, an der Kreuzung der Handelsstraßen von Kruszwica nach Żnin und von Gniezno nach Nakło gelegen, ging dank des Kongresses der Piastenfürsten, der hier im Jahr 1227 stattfand, in die Geschichte ein. Mit diesem Ausgang ist auch das nahegelegene Marcinkowo verbunden. An dem Kongress nahmen die damals bedeutendsten Piasten teil: der Herzog von Sandomierz und Krakau, Leszek der Weiße, der Herzog von Schlesien, Heinrich der Bärtige, und der Herzog von Masowien, Konrad, sowie die begleitenden Bischöfe und zahlreiche Vertreter wohlhabender Familien. Sie versammelten sich in Gąsawa und versuchten, eine Lösung für den Konflikt zwischen Władysław Laskonogi, der in Großpolen regierte, und Władysław Odonic, der die Kontrolle über das nördliche Großpolen übernahm, zu finden. Anlässlich des Kongresses wollten sie auch Pommern, das unter der Herrschaft von Świętopełk stand, der Autorität des Seniors unterstellen. Der Inhalt der Gespräche ist nicht bekannt, aber sie müssen Świętopełk von Pommern ernsthaft beunruhigt haben, der, wahrscheinlich den Verrat von Odonicus ausnutzend, die ahnungslosen Prinzen angriff, die sich am Morgen des 24. November im Badehaus befanden. Der Ältere, Heinrich der Bärtige, konnte nur dank des Opfers des Ritters Peregrine von Wiesenburg gerettet werden. Dem Jüngeren, Leszek, gelang es, auf sein Pferd zu steigen und in Richtung des Dorfes Marcinkowo davonzulaufen. Dort holten ihn die Angreifer ein und ermordeten ihn.

Zur Erinnerung an diese Tatsache wurde 1927, zum 700. Jahrestag der Ereignisse, in Marcinków Górny vom berühmten Krakauer Bildhauer der Zwischenkriegszeit, Jakub Juszczyk, ein prächtiges Denkmal errichtet, das im Zweiten Weltkrieg von den Deutschen zerstört wurde. Eine originalgetreue Kopie des zerstörten Denkmals wurde 1973 von einem Bildhauer aus Bydgoszcz, Rudolf Rogatte, angefertigt. Es zeigt den Prinzen im Moment seines Todes, auf einem Pferd, nackt, von Świętopełks Männern mit einem Pfeil erstochen. Nicht weit vom Denkmal entfernt, an der Stelle, an der Leszek der Weiße starb, befinden sich ein ihm gewidmeter Obelisk und ein Felsblock mit einer Gedenktafel.

Der Tod von Leszek dem Weißen – dem letzten von den Bezirksfürsten anerkannten Senior – ist ein wichtiges Datum in der Geschichte Polens – er führte zum Sturz des von Bolesław Schiefmund gegründeten Fürstentums und zu lang anhaltenden Kämpfen um den Thron von Krakau. Erst die Krönung Władysławs des Ellenbogenhochs im Jahr 1320 brachte die Vereinigung der wichtigsten Bezirke Polens.